به گزارش خبرگزاری حوزه، اربعین حسینی، فقط روزی از روزهای سال نیست، بلکه آیینهای است در برابر چشمان میلیونها انسان متعهد که در آن تصویری از نهضت و قیام خونین محرّم نقش میبندد.
اربعین حسینی روز باشکوهی است که از خون امامحسین(ع)، حیات گرفت و نقطه آغاز تبلیغ آرمان کربلا از طریق اشک شد، چرا که در این روز، نخستین مجلس عزاداری برای حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و تبلیغ آرمان آن حضرت در کنار تربتش برپا شد.
به همین مناسبت و جهت آشنایی هر چه بیشتر مخاطبان با اهمیت و جایگاه زیارت اربعین سیدالشهداء(ع)، با حجتالاسلام والمسلمین محمدصالح مشفقیپور به گفتوگو نشستیم.
در خصوص تاریخ پیدایش زیارت اربعین حسینی بفرمایید.
تاریخ زیارت اربعین حسینی به چهل روز بعد از شهادت حضرت سیدالشهداء(ع) در روز عاشورای سال ۶۱ هجریقمری باز میگردد. بنابراین سابقه تاریخی این زیارت، به همان قرن اول و همان سال اول شهادت حضرت امام حسین(ع) باز میگردد و سنگ بنای آن توسط خود اهلبیت عصمت و طهارت(ع) گذاشته شده است.
مدیریت و برنامه ریزی این زیارت با این کیفیت، از ابتدا توسط خود اهلبیت(ع) صورت گرفته و ایشان شیعیان و پیروان خود را به انجام این زیارت ترغیب و تشویق میکردند، طوری که به تدریج با همت شیعیان به ویژه علمای بزرگوار مکتب، این زیارت گستردهتر شده و امروز به این وضعیت جهانی و خیره کننده رسیده است.
آیین زیارت اربعین امامحسین(ع) در طول تاریخ با همه فراز و نشیبها و سختیهایی که شیعه متحمل آن بوده است، با مدیریت آینده نگرانه اهلبیت(ع)، به عنوان یک میراث معنوی گرانقدر در اختیار شیعه قرار گرفته است و هیچ زمانی مانند امروز، با این عظمت و شکوه برگزار نگردیده است و باید تلاش کنیم تا روز به روز با شکوه تر برگزار بشود؛ ان شاء الله.
به اهمیت و جایگاه زیارت اربعین سیدالشهداء(ع) اشاره کنید.
برای فهم اهمیت و جایگاه زیارت اربعین، به چند مطلب اشاره میکنم. یکی از مهم ترین و بهترین منابع در مورد زیارت اهلبیت(ع)، کتاب شریف کامل الزیارات است. جالب است بدانید که حدود سه چهارم این کتاب فقط در مورد فضایل امامحسین(ع) و زیارت ایشان است. روایات در مورد زیارت امام حسین(ع) به حدی است که حتی بعضی از علما، قائل به وجوب زیارت برای افراد توانمند بودند. واضح است که زیارت اربعین حسینی، یکی از مصادیق این زیارت هست و از این جهت اهمیت دارد.
نکته بعدی سفارش اهلبیت(ع) در خصوص همین زیارت اربعین است. یعنی فارغ از آن روایات که به صورت عمومی بر زیارت حضرت اباعبدالله الحسین(ع) تأکید میکنند، در خصوص خود زیارت اربعین نیز روایت وجود دارد. به عنوان نمونه: زیارت مخصوص روز اربعین توسط امام صادق(ع) به ما تعلیم شده است که شیخ طوسی(ره) این زیارت مخصوصه را از صفوان جمّال نقل میکنند و در مفاتیح الجنان نیز آمده است. نمونه دیگر روایت معروف امام حسن عسکری(ع) است که یکی از علامات پنج گانه مؤمن را زیارت اربعین دانستهاند. (تهذیب، جلد۶، صفحه۵۲)
مطلب سوم که در فهم اهمیت و جایگاه زیارت اربعین به ما کمک می کند، سه امر مشهور در مکتب تشیع است:
الف) ورود کاروان اهلبیت(ع) به همراه امام سجاد(ع) و امام باقر(ع) به کربلا در هنگام بازگشت از شام؛
ب) الحاق سرهای مبارک شهدا به ابدان مطهر آن ها در کربلا توسط امام سجاد(ع) در روز اربعین؛
ج) ورود جابربنعبداللهانصاری از اصحاب رسول الله(ص) به کربلا در روز اربعین.
گرچه بعضی از محققین با بیان بعضی وجوه، در بعضی موارد ذکر شده تشکیک کرده و وقوع آنها را بعید شمردهاند؛ اما به نظر میرسد ادله آنها صرفا استبعاد است و نظر درست همان است که در میان شیعه و بسیاری از علما مشهور شده است. در این زمینه کتاب شهید محراب آیتالله سیدمحمدعلی قاضیطباطبایی با عنوان «تحقیق درباره اول اربعین سیدالشهداء»، کتاب بسیار مفیدی است و ایشان هفت وجه استبعادی که بعضی محققین ذکر کردهاند را بیان میکند و به خوبی پاسخ میدهند.
بنابراین با توجه به نکات یاد شده، به جایگاه مهم زیارت اربعین پی میبریم؛ چرا که زیارت اربعین اولا یکی از مصادیق زیارت سیدالشهداء(ع) که با آن همه فضیلت ذکر شده در روایات است. ثانیا خود زیارت اربعین به صورت خاص مورد سفارش قرار گرفته است و زیارت نامه مخصوص آن روز از طرف اهلبیت(ع) به ما تعلیم شده است. ثالثا طبق نظر مشهور، خود اهلبیت(ع) به صورت عملی در همان اربعین اول، به زیارت سیدالشهداء در کربلا رفتهاند و حتی سر مبارک سیدالشهداء(ع) در همان روز به بدن مطهر ایشان ملحق شده است که از این جهت نیز اهمیت ویژهای به این روز میبخشد.
زیارت اربعین که چند سال است با شور و شکوه خاصی نیز برگزار میشود، چه ظرفیتهایی دارد؟
با سفارشها و تشویقهای اهلبیت(ع)، علمای مکتب تشیع نیز اهتمام جدی به زیارت اربعین داشتند و در احوال بعضی از علما وجود دارد که خودشان هم پیاده به کربلا برای زیارت میرفتند. چند سالی هست که بعد از سقوط نظام بعثی صدام، زیارت اربعین با شکوه بیشتری انجام میشود و ظرفیتهای بسیاری را در درون خود دارد.
یک نکته مهم که احساس میشود گاهی مورد غفلت قرار میگیرد این است که اساسا اربعین، امتداد جریان عاشورا و یک ابزار بسیار بزرگ و قدرتمند برای تحقق حقایق و ظرفیتهای عاشورا است. بنابراین زیارت اربعین یک فرصت عالی و بی نظیر برای امتداد اهداف عاشورا در سطح فردی، اجتماعی و بینالمللی است.
تمام آنچه که عاشورا و زیارت حضرت سیدالشهداء(ع) را در ساحت فرد به ارمغان میآورد، اربعین نیز دارا است. تثبیت دین برای فرد و حرکت به سوی کمال و قرب الهی با محور امام معصوم، مهمترین اثر عاشورا برای فرد است و اربعین نیز میتواند همین اثر را برای تک تک افرادی که به عنوان زائر یا خادم در آن شرکت میکنند داشته باشد.
در ساحت اجتماعی و بینالمللی نیز، اربعین بستری مناسب برای تحقق اهداف عاشورا و بسط اجتماعی آن است. اهدافی همچون احیای دین، امر به معروف و نهی از منکر، اصلاح امت، مبارزه با ظلم و فساد و باطل، اقامه حق و عدالت، نفی ذلت و ... همچنین اربعین مهمترین بستر و فرصت برای ایجاد آمادگی و عطش جهانی نسبت به ظهور حضرت حجت ارواحنا فداه است.
همانطور که جریان عاشورا با سه مخاطب شیعی، اسلامی و انسانی مواجه میشود، جریان زیارت اربعین نیز به عنوان یک جریان شیعی، اسلامی و انسانی بدون هیچ گونه تقیه که در طول تاریخ بر مکتب تشیع تحمیل می شده است به صورت آشکار به بیان و تبلیغ عملی باورها و ارزشهای تشیع میپردازد و معنویتی اصیل و البته بدیع در مقابل فطرت انسانهای سراسر جهان قرار میدهد و نگاهها را به خود جلب میکند.
جریان اربعین، کمال و ازدیاد ایمان را به مخاطب شیعی میدهد؛ ایمان را به مخاطب مسلمان عرضه میکند و اسلام ناب را به مخاطب بینالملل ارائه میکند. اربعین مثل عاشورا برای جهان آیندهای خالی از ظلم و جور و فساد میخواهد. مردم را امیدوار به چنین آیندهای میکند و آنان را به حرکت به سمت آن آینده نورانی از طریق مبارزه با باطل تشویق میکند.
اربعین آیندهای جذاب و آکنده از عدالت برای بشر بر محور مهدی موعود(عج) ارائه میکند و نمونهای از فضای ظهور را با وحدت حیرت انگیز مردم در عین وجود کثرت و اختلاف، و با انفاق کمنظیر آنان در عین نیاز به نمایش میگذارد. با توجه به همین نگاه میتوان یکی از ظرفیتهای مهم اربعین را تربیت اعوان و انصار و به نوعی کادر سازی در عرصه بینالملل برای حکومت جهانی حضرت حجت(عج) دانست.
نکته مهم این است که همین ظرفیتهای موجود در اربعین، همیشه موجب شده است که در برابر آن دشمنی صورت بگیرد و طواغیت و مستکبران با آن مقابله بکنند. امروز نیز یکی از اقدامات مستکبران کتمان رسانه ای این پدیده عظیم است که البته «یُرِیدُونَ لِیُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ کَرِهَ الْکَافِرُونَ»
چه خطرات یا آسیبهایی ممکن است جریان اربعین را تحت تأثیر قرار بدهد؟
موضوع آسیبشناسی موضوع مهمی است. هر جریان حق و درستی ممکن است به دلیل غفلتها یا دشمنیها مبتلا به آفات، آسیبها و یا انحرافاتی بشود که باید مراقبت کنیم. به نظر میرسد در جریان اربعین نیز به صورت محدود بعضی از این آسیبها وجود دارد یا در حال به وجود آمدن است که به بعضی از آن ها اشاره میکنم:
۱ـ سطحی نگری و توجه یک سویه به شور منهای شعور: نباید از حقایق عالی موجود در جریان اربعین غفلت بشود. عرض کردم که نگاه ما به اربعین باید در امتداد عاشورا و برای تحقق اهداف آن در سه سطح مخاطب شیعی، اسلامی و انسانی در جهت ظهور حضرت حجت ارواحنا فداه باشد.
۲ـ فردگرایی و غفلت از بعد اجتماعی و سیاسی جریان اربعین: آسیب بعدی احتمال فردگرایی و غفلت از بعد اجتماعی و سیاسی جریان اربعین است، طوری که نگاه زائر صرفا این باشد که یک زیارت انجام بدهد که گرچه در جای خود خوب و لازم است ولی نگاهی ناقص و ناکافی است و یا این که به جای تأکید بر وجوه وحدت و اشتراک، به اختلافات قومی، نژادی، جغرافیایی، ملی و ... تأکید بشود.
۳ـ اظهار محبت، مودت و تولی بدون اظهار بغض و تبری: آسیب بعدی این است که فقط بر جنبه اظهار محبت، مودت و تولی تکیه بشود، بدون این که اظهار بغض و تبری نسبت به دشمنان دین و مکتب صورت بگیرد. نمیشود نسبت به حضرت سیدالشهداء(ع) اظهار محبت کرد ولی نسبت به دشمن او و مکتب و مرامش بغضی نداشت.
۴ـ رقابت ناسالم و فخر فروشی در ارائه خدمات به زوار: یکی دیگر از این آسیبها رقابت ناسالم و فخر فروشی در ارائه خدمات به زائران است. اگر رقابتی در میان موکبها هست، باید برای جلب رضایت خداوند متعال و عنایت امام حسین(ع) باشد.
۵ـ تهی کردن جریان اربعین از مظاهر غیرت، حیا و عفت: آسیب دیگر که مورد برنامهریزی دشمن نیز میباشد این است که جریان اربعین را از مظاهر غیرت، حیا و عفت تهی کند. جریان اربعین بزرگترین تجمع شیعی با مختصاتی کاملا شیعی است که باید همین گونه بماند. یکی از بارزترین مختصات یک تجمع شیعی و اسلامی که آن را با سایر تجمعهای دنیا متمایز میکند، غیرت علوی و حیای فاطمی است.
۶ـ تجمل، اشرافیگری، اسراف و تبذیر: از جمله آسیبهای دیگر این حرکت با شکوه میتواند تجمل، اشرافیگری، اسراف و تبذیر باشد که با حقیقت اربعین در تعارض است و باید از آن دوری کرد.
انتهای پیام/
نظر شما